چیستی منظر شهری در آرای صاحب نظران

منظر، دیدگاهی جدید در ارتباط انسان و محیط است که به تفسیر فضا می‌پردازد و گرایش‌های مختلف آن در جوامع پیشرفته به سرعت در حال گسترش است. نگاه منظر به فضاهای بیرونی، ناشی از پایگاه فلسفی و دکترین حاصل از شکستن نگاه کلاسیک علمی به انسان و هستی است. از طرف دیگر برای ارتقاء کیفیت شهر، تخصص‌های مختلفی در این حوزه، دخیل هستند و تصور اکثریت آن‌ها بر پایه جهان دو‌قطبی دکارت بنا شده است. این امر موجب می‌شود که برای دخالت در شهر تنها ابعادکالبدی آن در نظر گرفته شود و از جنبه‌های اجتماعی و معنایی آن غفلت شود. نظریه منظر که این جهان دوقطبی را درهم می‌شکند، از دریچه‌ای دیگر به شهر نگریسته و آن را موجودی مستقل از زمان و مکان نمی‌پندارد که تنها در ابعاد مورفولوژیک معنا شود، بلکه شهر را موجودی پویا و درحال حرکت می‌بیند که تغییر می‌کند و با خود، دامنه فرهنگ، جامعه و نگاه انسان را نیز تغییر می‌دهد. در جامعه امروز ایران، نه تنها جایگاه منظر شهری در اسناد توسعه و راهبردی شهر مشخص نیست، بلکه با نوعی سطحی‌نگری نیز مواجه شده است. سطحی‌نگری که آن را تا حد یک مفهوم خرد و کوچک تقلیل می‌دهد و تنها به اقدامات عملیاتی- اجرایی در سطح تکنیک می‌پردازد. این نوشته قصد دارد با مرور نظریه‌های صاحب‌نظران معاصر که اکثراً متاثر از لینچ، بیکن و کالن هستند، نشان دهد که فهم ناقص از منظر شهری در حوزه‌های علمی و تخصصی تنها به اقدامات کالبدی صرف در شهر می‌انجامد. در حالی که شهر در نگاه امروز، تنها در کالبد خلاصه نمی‌شود بلکه روحی را درون خود در جریان دارد که همزمان و توأمان حاصل تعاملات اجتماعی و حیات مدنی در فیزیک و کالبد شهر است.